එහෙනම්, දකුණු කොරියාවේදී Samsung කියන්නේ හුදෙක් Tech Giant කෙනෙක් විතරක් නෙවෙයි. ඒක කොරියාවේ GDP එකෙන් 20%ක් විතර පාලනය කරන Dynasty එකක්, එහෙමත් නැත්නම් රට ඇතුළේ වැඩ කරන Shadow Government එකක්!
මේක තමයි Lee Family එකේ කතාව. මේ Empire එක හදන්න කොහොමද Political Scandals, Bribery, සහ අද්භූත සමාව දීම් උදව් වුණේ කියලා බලමු.
පරිප්පු, නූඩ්ල්ස් සහ Three Stars වලින් ඇරඹුම
Smartphones හෝ Semiconductors ගැන කතාවක්වත් නැති කාලෙකට අපි යමු.
- ආරම්භකයා Lee Byung-chul (1938): ඔහු පොහොසත් පවුලක කෙනෙක් නෙවෙයි. කොරියාව ජපානය යටතේ තිබුණු වෙලාවක, ඔහු බුසාන් (Busan) වල පොඩි Trading Company එකක් පටන් ගත්තා.
- මුල්ම බිස්නස්: විකිණුවේ Noodles, Sugar, සහ Dried Fish වගේ දේවල්. මේ Company එකට දැම්ම නම තමයි Samsung– ඒ කියන්නේ ‘තරු තුන’ (Three Stars). ඒකෙන් ඔහු බලාපොරොත්තු වුණේ මේ ව්‍යාපාරය Forever පවතියි කියලයි.
දෙවන ලෝක යුද්ධය, නිදහස සහ සිවිල් යුද්ධය වගේ අවුල් සහගත තත්වයන් අතරේ Byung-chul අවස්ථාව දැක්කා. ඔහු රෙදිපිළි (Textiles), රක්ෂණ (Insurance) සහ ඉදිකිරීම් (Construction) වගේ කර්මාන්ත වලට යොමු වුණා. ජපන් Imports වෙනුවට කොරියානු නිෂ්පාදන හදන්න පටන් ගත්ත එක තමයි ලොකුම Move එක වුණේ.
‘A Deal with the Devil’: රජය සහ ව්‍යාපාරික සන්ධානය
1960 ගණන් මුලදී Samsung දියුණු වුණත්, ඒකේ ඉරණම වෙනස් කළේ Park Chung-hee ගේ හමුදා කුමන්ත්‍රණය යි.
- Warning Shot: කුමන්ත්‍රණයෙන් පස්සේ නව රජය Samsung වලට මුදල් වංචා චෝදනා එල්ල කළා. ඇත්තටම මේක පවුල් ව්‍යාපාර වලට දුන්නු තර්ජනයක්. රජය කිව්වේ: “අපේ පැත්තට එන්න, නැත්නම් නැතිවෙන්න!”
- අනුවර්තනය: Lee Byung-chul මේ අභියෝගය භාර ගත්තේ නැහැ. ඔහු සමාව ඉල්ලා, රජයේ ආර්ථික සැලසුම් සමඟ Align වුණා. මේ නිසා Samsung රජයේ Loyal Tool එකක් බවට පත්වුණා.
- ප්‍රතිලාභ: රජයෙන් ලාභදායී ණය, Import Licenses සහ සුවිශේෂී ව්‍යාපෘති Samsung ට ලැබුණා.
- Tech වෙත පිවිසීම (1969): මේ Backing එකත් එක්කම Samsung Electronics ආරම්භ කළා. ඒකේ පළවෙනිම Product එක වුණේ කළු-සුදු TV එකක්. මේ ව්‍යාපාරය සහ දේශපාලනය අතර ඇති වුණු “විවාහය” නිසා Samsung නොසිතූ විරූ ලෙස වර්ධනය වුණා.
දෙවැනි පරපුර: Lee Kun-hee සහ ලෝකයට පිවිසීම
1987දී ආරම්භකයා මිය ගියාට පස්සේ Empire එකේ පාලනයට ආවේ ඔහුගේ තුන්වැනි පුතා වන Lee Kun-hee.
- විප්ලවය (Frankfurt Declaration): 1993දී ඔහු දැක්කා Samsung කොරියාවේ ලොකු වුණාට ලෝකයේදී තාම Cheap කියලයි හංවඩු ගහලා තියෙන්නේ කියලයි. ඒ වෙලාවේ ඔහු සියලුම Executives ලාට කිව්වේ: “Change everything except your wife and children.” (ඔබේ බිරිඳ සහ දරුවන් හැර අන් සියල්ල වෙනස් කරන්න)
- උපරිම ගුණාත්මකභාවය: ඔහු දෝෂ සහිත (Defective) Samsung Phones 150,000ක් Publicly ගිනි තියන්න අණ කළා! මේකෙන් දුන්නු Message එක පැහැදිලියි: Samsung ආයෙත් කවදාවත් දෙවැනි වෙන්නේ නැහැ.
- Global Powerhouse: ඔහු R&D (Research & Development) වලට Billions ගණන් ආයෝජනය කළා. Semiconductors (චිප) සහ Mobile Devices වෙත අවධානය යොමු කළා. ටික කලකින්, Apple වගේ එදිරිවාදීන් (Arch Rivals) ට පවා ඔවුන්ගේ Devices හදන්න Samsung වල Chips ඕන වුණා.
බලයේ නොපෙනෙන දැල: Circular Shareholding
Samsung වැනි පවුල් පාලනයක් සහිත කුඩා කොටස් හිමිකාරිත්වයකින් දැවැන්ත Empire එකක් පාලනය කරන්නේ Circular Shareholding හෙවත් වක්‍ර කොටස් හිමිකාරිත්වය නම් වූ සංකීර්ණ ක්‍රමයක් මගිනුයි.
- ක්‍රමවේදය: මේක වංකගිරිය වගේ දෙයක්. උදාහරණයක් විදිහට: Subsidiary A විසින් Subsidiary B හි කොටස් ගන්නවා. B විසින් C හි කොටස් ගන්නවා. C විසින් නැවතත් A හි කොටස් ගන්නවා. මේ විදිහට Control එකේ රවුමක් සම්පූර්ණ වෙනවා.
- පාලනය තහවුරු කිරීම: මේ ව්‍යුහය නිසා Lee Family එකට හැම Company එකේම බහුතර හිමිකාරිත්වය අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. ඉතා කුඩා මූලික කොටස් ප්‍රමාණයක් පමණක් භාවිතා කරමින්, ඔවුන් සියලුම අනුබද්ධිත සමාගම්වල සම්පූර්ණ පාලනය පවත්වා ගනී.
- ප්‍රතිඵලය: මේ නිසා බාහිර ආයෝජකයින්ට Samsung පාලනයට අභියෝග කිරීම හෝ වෙනස් කිරීම කළ නොහැකි වෙනවා.
Trials of the Titans: නඩු සහ අද්භූත නිදහස්වීම්
2000 ගණන් වන විට Samsung වල බලපෑම ගැන කොරියානු සමාජය කලකිරිලා හිටියේ. ඔවුන්ට Corruption සහ Monopoly චෝදනා එල්ල වුණා.
- Secret Slush Fund: 2007දී හිටපු Samsung Lawyer කෙනෙක් Bombshell එකක් දැම්මා. ඔහු කිව්වා Samsung විසින් Judges, Prosecutors සහ Politicians ලාට අල්ලස් දෙන්නට රහසිගත Slush Fund එකක් පාවිච්චි කරනවා කියලා. ඒ නිසයි Samsung වලට “Republic of Samsung” කියලා අන්වර්ථ නාමය පවා ලැබුණේ.
- Lee Kun-hee නිදහස්වීම: 2008දී ඔහුට බදු පැහැර හැරීම චෝදනා එල්ල වුණා. ඔහු Publicly සමාව ඉල්ලුවා. 2009දී වැරදිකරු වුණත් ලැබුණේ Suspended Sentence එකක්. ඊට පස්සේ 2010දී, රටට Winter Olympics ලැබුණු නිසා, ජාතික අවශ්‍යතාවය මත ඔහුට සමාව ලැබුණා. Samsung වගේ දැවැන්තයෙක් වැටෙන්නට දෙන්න බැරි නිසා!
මුණුපුරා සිරගෙදරට ගිය හැටි
Lee Kun-hee ගෙන් පස්සේ Empire එකේ පාලනයට ආපු ඔහුගේ පුතා වන Lee Jae-yong ගේ කතාව ඊටත් වැඩිය උණුසුම්.
- Bribery: 2017දී ජනාධිපතිනිය Park Geun-hye ට එරෙහිව තිබුණු Corruption Scandal එකට ඔහු සම්බන්ධ වුණා. ඔහු රජයේ සහයෝගය වෙනුවෙන් ඩොලර් මිලියන 38ක අල්ලසක් දුන්නා කියලා චෝදනා ලැබුවා.
- සිරගතවීම: 2017 ජනවාරියේදී ඔහු අත්අඩංගුවට ගත්තා. Bribery චෝදනාවට වැරදිකරු වෙලා අවුරුදු 5කට හිරේ ගියා. Conference Stage එකේ හිටිය Prince කෙනෙක් Prison එකක!
- නැවත නිදහස්වීම: මාස 6කට පස්සේ ඔහු නිදහස් වුණා. හැබැයි 2021දී නැවතත් Stock Prices Manipulate කිරීමේ චෝදනා වලට හිරේ ගියා.
- දෙවැනි සමාව: අවසානයේදී, 2022 අගෝස්තු මාසයේදී, නැවතත් රටේ ආර්ථිකය වෙනුවෙන් කොරියානු රජය ඔහුට සමාව දුන්නා. මේකෙන් රටට ගිය Message එක: “Lee Family එකේ අයට නීතිය වෙනස්.” කියන එක.
මේ Dynasty එක අදටත් කොරියාවේ Biggest Kingmaker යි. Samsung කියන්නේ තාමත් දකුණු කොරියානුවන් ආඩම්බර වෙන, නමුත් බියෙන් බලන Empire එකක්!
