මේ ගැන වගේම, ගාසා යුද්ධය මෙච්චර කල් ඇදීගෙන එන්නේ ඇයි සහ හමාස් සංවිධානය සටන් කරන්නේ මොන වගේ අලුත් උපාය මාර්ග වලින්ද කියලත් අපි සරලව බලමු.
සාම සැලැස්මේ අදියර තුන
Phase 1: සටන් විරාමයක් සහ ප්‍රාණ ඇපකරුවන් හුවමාරුව
මුලින්ම, සටන් විරාමයක් ලැබෙනවා. මේ පළමු අදියරේදී ඊශ්‍රායල හමුදා ජනාවාස ප්‍රදේශ කිහිපයකින් ඉවත් වෙන්න පටන් ගන්නවා. ඒ අනුව, ඔවුන්ට ගාසා තීරයෙන් අඩක් පමණයි පාලනය කරන්න ඉතිරි වෙන්නේ.
ප්‍රාණ ඇපකරුවන් හුවමාරුව: මුලින්ම ගාසා සටන්කාමීන් ඊශ්‍රායල ප්‍රාණ ඇපකරුවන් කිහිප දෙනෙක් නිදහස් කරනවා. ඊට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, ඊශ්‍රායලය පලස්තීන සිරකරුවන් 1,900ක් පමණ නිදහස් කරනවා. මේකෙදි, මුල්ම අදියරට සිරකරුවන් 20ක් වගේ සුළු පිරිසක් නිදහස් වෙන්න පුළුවන්.
මානුෂීය ආධාර: දිනකට ට්‍රක් රථ 400ක් වගේ විශාල වශයෙන් මානුෂීය ආධාර ගාසා තීරයට ලැබෙන්න පටන් ගන්නවා. මේ නිසා අවතැන් වුණු පවුල්වලට ගෙදර යන්න අවස්ථාව ලැබෙන අතරේ බේකරි සහ රෝහල් නැවත පටන් ගන්න පුළුවන් වෙනවා.
Phase 2: තවදුරටත් ඉවත් වීම සහ දේශපාලන ප්‍රතිසංස්කරණ
දෙවැනි අදියරේදී, දෙපාර්ශවය අතර විශ්වාසය ගොඩනැඟෙන්න පටන් ගත්තාට පස්සේ, ඊශ්‍රායල හමුදා තවත් දුරට ඉවත් වෙනවා. මේ වෙද්දී ඔවුන්ට පාලනය කරන්න ලැබෙන්නේ ගාසා තීරයෙන් 40%ක් විතරයි.
ප්‍රාණ ඇපකරුවන් හුවමාරුව: හමාස් සංවිධානය ඉතිරිව ඉන්න ජීවතුන් අතර සිටින 28 දෙනා නිදහස් කරනවා. ඊට ප්‍රතිචාර වශයෙන් ඊශ්‍රායලය, විශේෂයෙන් ඔක්තෝබර් 7 වැනිදා ප්‍රහාරයෙන් පස්සේ අත්අඩංගුවට ගත්තු අය ඇතුළුව, අමතර පලස්තීන සිරකරුවන් 1,000ක් පමණ නිදහස් කරනවා.
දේශපාලන වෙනස්කම්: ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාවේ සහාය ලබන ‘ටෙක්නොක්‍රැට්වරුන්’ කණ්ඩායමකට ගාසා තීරයේ තාවකාලික පරිපාලනය පැවරෙනවා. මුලික යටිතල පහසුකම් නැවත ගොඩනඟන එකට මේ වෙද්දී වැඩි අවධානයක් යොමු කරනවා.
Phase 3: අවසාන ඉවත්වීම සහ අවහිරතා ඉවත් කිරීම
මේක තමයි අවසාන අදියර
හමුදා ඉවත් වීම: ඊශ්‍රායල හමුදා ගාසා තීරයෙන් බහුතරයක් ප්‍රදේශවලින් ඉවත් වෙනවා. හැබැයි දේශසීමා ආසන්නයේ පිහිටි ප්‍රදේශවලින් 15%ක් පමණ ඔවුන්ගේ පාලනය යටතේ තියාගන්නවා.
සිරුරු භාරදීම: මියගිය ප්‍රාණ ඇපකරුවන්ගේ සහ සිරකරුවන්ගේ සිරුරු නැවත භාරදීම සිදුවෙනවා.
අවහිරතා ඉවත් කිරීම: ගාසා තීරය වෙත පනවා තිබූ අවහිරතා (blockades සහ restrictions) ඉවත් කරනවා. ඒ නිසා ආධාර සහ භාණ්ඩ නිදහසේ ගලා එන්න පටන් ගන්නවා. ගාසා තීරය ගැටුම් සහ occupation වලින් තොර ස්ථාවර සිවිල් පාලනයක් වෙතට යොමුවෙන්න පටන් ගන්නවා.
හැබැයි මතක තියාගන්න: මේ වෙනස්කම් ඔක්කොම වුණත්, ඊශ්‍රායලය විසින් ප්‍රධාන යැයි සැලකෙන ප්‍රදේශවල සිය පාලනය තවමත් තබාගන්නවා.
ඒ වගේම, මේ සාම සැලැස්ම කඩා වැටුණොත් බලහත්කාරයෙන් නැවත ගාසා තීරය අත්පත් කරගන්න ඊශ්‍රායලය සූදානමින් ඉන්නවා කියලත් කියනවා.
හමාස් සංවිධානයේ සටන් උපක්‍රම වෙනස් වූ හැටි
ඊශ්‍රායලයට මේ සටන මෙච්චර කල් ඇදගෙන යද්දී, හමාස් (Hamas) සංවිධානය පරාජය කරන්න බැරි වුණේ ඇයි? ඔවුන්ගේ සටන් උපක්‍රම (strategies) කාලයත් එක්ක වෙනස් වෙලා.
විකේන්ද්‍රගත සටන්: සාම්ප්‍රදායික යුධ පිටියේ උපක්‍රම වෙනුවට, ඔවුන් විකේන්ද්‍රගත insurgent යුධ ශෛලියක් අනුගමනය කරනවා. ප්‍රධාන අණ දෙන නිලධාරීන් මිය ගියත්, කුඩා ස්වාධීන කණ්ඩායම් ලෙස ඔවුන් ක්‍රියාත්මක වෙනවා.
ගරිල්ලා උපක්‍රම: සැඟවී සිට පහර දීම, ස්නයිපර් ප්‍රහාර, IED (Improvised Explosive Device) ප්‍රහාර වගේ ‘hit and run’ උපක්‍රම ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන ක්‍රමය බවට පත් වෙලා.
ගාසා තීරයේ ඝන නාගරික භූ දර්ශනය මේ සඳහා ඔවුන්ට උදව් වෙනවා. පහර දීලා, කවුන්ටර් ඇටෑක් එකක් එන්න කලින් ඉක්මනින් අතුරුදහන් වෙනවා.
ආයුධ නැවත නිෂ්පාදනය: බෝම්බවලට හානි වුණු උමං සහ කර්මාන්තශාලාවලින් සොයාගත් උපකරණ භාවිතා කරමින් ඔවුන් තවමත් සීමිත ලෙස රොකට්, ටැංකි නාශක මිසයිල වගේ දේවල් නැවත හදනවා.
විශේෂයෙන්, පුපුරා නොගිය ඊශ්‍රායල යුධ උපකරණ පවා ඔවුන් IED සෑදීමට භාවිතා කරනවා.
උමං ජාලය (Tunnel Network): ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන උපක්‍රමය තමයි උමං ජාලය. ඊශ්‍රායල හමුදා 85%ක් පමණ උමං විනාශ කළත්, තවමත් සැතපුම් සිය ගණනක් දිග උමං මාර්ග ජාලයක් ඔවුන් සතුව තිබෙනවා.
2023 ඔක්තෝබර් 7 ප්‍රහාරය
මේ මුළු ගැටුමම අලුතෙන් පටන් ගත්තේ 2023 ඔක්තෝබර් 7 වැනිදා හමාස් සංවිධානය ඊශ්‍රායල ප්‍රජාවන් 20කට වැඩි ප්‍රමාණයකට එල්ල කරපු හදිසි ප්‍රහාරයත් එක්ක.
මෙහෙයුම සිද්ධ වුණු ආකාරය සරලව කොටස් 4කට බලමු:
- පළමු කොටස: උදේ 6:30ට පමණ රොකට් 3,000ක් පමණ ගාසා තීරයෙන් එල්ල කරනවා. මේවාට කාසම් (CASAM) සහ ෆැගර් (fagger) වගේ රොකට් වර්ග ඇතුළත්. ඊශ්‍රායලයේ අයන් ඩෝම් (Iron Dome) මිසයිල ආරක්ෂණ පද්ධතිය මේවායින් 60%කට විතර ප්‍රතිචාර දක්වනවා. ඒ අතරේ පවර්ඩ් පැරග්ලයිඩර් සහ මෝටරයිස්ඩ් පැරග්ලයිඩර් යොදාගෙන සටන්කාමීන් දේශ සීමාවට රිංගනවා.
- දෙවැනි කොටස: උදේ 7:30ට කරෙම් ශාලෝම් හරස් මාර්ගය ආසන්නයෙන් සහ ඊරෙස් දේශසීමා හරස් මාර්ගය ආසන්නයෙන් සටන්කාමීන් ඊශ්‍රායල භූමියට ඇතුළු වෙනවා. ඔවුන් පුපුරණ ද්‍රව්‍ය යොදාගෙන බාධක බිඳගෙන මෝටර් බයික් සහ ෆෝ-වීල් ඩ්‍රයිව් වලින් වේගයෙන් ඇතුළු වෙනවා.
- තුන්වැනි කොටස: විශේෂ කමාන්ඩෝ ඒකකයක් ඊශ්‍රායල හමුදාවේ දකුණු ගාසා මූලස්ථානයට පහර දීලා සන්නිවේදන පද්ධතිය ජෑම් කරනවා. මේ නිසා ඔවුන්ට අණ දෙන නිලධාරීන්ට කතා කරන්න බැරි වෙනවා.
- හතරවැනි කොටස: ප්‍රාණ ඇපකරුවන් සිරකරුවන් හුවමාරු කරගැනීමේ අරමුණින් ගාසා තීරයට රැගෙන යාම.
ඊට පස්සේ ඊශ්‍රායලය ගුවන් ප්‍රහාර එල්ල කරමින් ප්‍රතිචාර දැක්වූවා.
