අද 2025 මැයි 18 වෙනකොට ශ්‍රී ලංකාවේ ත්‍රස්තවාදී යුද්ධය ඉවර වෙලා අවුරුදු 16ක් වෙනවා. මේක අපේ රටේ ඉතිහාසයේ ලොකුම, වේදනාකාරීම කාල පරිච්ඡේදයක්. අපි පොඩ්ඩක් ආපස්සට හැරිලා බලමු මේ යුද්ධය කොහොමද ඇති වුණේ, කොහොමද ඉවර වුණේ, ඒ වගේම අපිට ඒකෙන් ලැබුණු දේවල් මොනවද කියලා.
මේක නිකම්ම නිකම් සටනක් නෙවෙයි, අවුරුදු 30ක් විතර ඇදුණු, රටේ මිනිස්සුන්ව දෙකට කඩපු, දහස් ගණන් ජීවිත බිලිගත්තු ඛේදවාචකයක්. මේකේ මුල තියෙන්නේ අපේ ජනවාර්ගික ප්‍රශ්නවල තමයි. සිංහල බහුතරයයි, දෙමළ සුළුතරයයි අතරේ තිබුණු ආතතීන්, භාෂාව, රැකියා, අධ්‍යාපනය වගේ දේවල් නිසා ඇති වුණු ගැටුම් තමයි මේකට මුලික හේතු වුණේ. 1970 දශකයේ අග භාගය වෙනකොට සාමකාමීව මේ ප්‍රශ්න විසඳගන්න බැහැ කියලා දෙමළ ජනතාව අතරේ අදහසක් ආවා. ඒකෙන් තමයි LTTE එක වගේ සන්නද්ධ කණ්ඩායම් බිහි වුණේ. එයාලගේ අරමුණ වුණේ වෙනම ‘ඊළාම්’ රාජ්‍යයක් හදාගන්න එක.
1983 “කළු ජූලිය” ගැන දන්නවද? යාපනේදී LTTE ප්‍රහාරයකින් හමුදා සෙබළුන් 13 දෙනෙක් මැරුණට පස්සේ රට පුරාම දෙමළ විරෝධී කෝලාහල ඇති වුණා. මේක තමයි යුද්ධය තවත් දරුණු අතට හරවපු තීරණාත්මක මොහොත.
ඒ මොහොතේ ඉඳන් LTTE එකයි, ශ්‍රී ලංකා හමුදාවයි අතරේ දරුණු සටන්, බෝම්බ ප්‍රහාර, මිනී මැරුම් ගොඩක් සිද්ධ වුණා. LTTE එක සිවිල් වැසියන් ඉලක්ක කරගෙන මරාගෙන මැරෙන බෝම්බ ගැහුවා, ළමා සොල්දාදුවන් බඳවා ගත්තා, මිනිස්සුන්ව මරලා දැම්මා. අපේ හමුදාවටත් යුද අපරාධ චෝදනා එල්ල වුණා. මේක කාටවත් හොඳක් ගෙනාවේ නැහැ. සාම සාකච්ඡා කිහිපයක්ම තිබුණත්, එකක්වත් සාර්ථක වුණේ නැහැ. 2002 දී නෝර්වේ මැදිහත්වීමෙන් සටන් විරාමයක් ආවත්, ඒකත් වැඩි කල් තිබුණේ නැහැ.
අන්තිමට, 2006න් පස්සේ ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ සහ ආරක්ෂක ලේකම් ගෝඨාභය රාජපක්ෂ යටතේ ශ්‍රී ලංකා රජය LTTE සංවිධානයට එරෙහිව දැඩි හමුදා මෙහෙයුමක් දියත් වුණා. 2009 මැයි 18 වෙනිදා LTTE නායක ප්‍රභාකරන් ඇතුළු ප්‍රධාන පෙළේ නායකයින් යුද හමුදාව අතින් මියයෑමත් එක්ක මේ දීර්ඝකාලීන යුද්ධය නිල වශයෙන් අවසන් වුණා.
යුද්ධය ඉවර වුණ එක අපේ රටට අතිවිශාල සහනයක් ගෙනාවා. ඒකෙන් අපිට ලැබුණු හොඳ දේවල් ගොඩක් තියෙනවා:
ආරක්ෂාව සහ සාමය:
මුලින්ම, රට පුරා බෝම්බ පිපිරීම්, ත්‍රස්තවාදී ක්‍රියාකාරකම් නැවතුණා. දැන් අපිට බය නැතුව ජීවත් වෙන්න පුළුවන්. සාමකාමීව ගමනක් බිමනක් යන්න, දරුවන්ට පාසල් යවන්න පුළුවන් වුණා. ඒක ලොකුම සහනයක්.
ආර්ථික දියුණුව:
යුද්ධය තිබ්බ කාලේ අපේ ආර්ථිකය සම්පූර්ණයෙන්ම වගේ කඩා වැටිලා තිබුණේ. සංචාරකයෝ ආවේ නැහැ, ආයෝජන තිබුණේ නැහැ. යුද්ධය ඉවර වුණාට පස්සේ සංචාරක ව්‍යාපාරය දියුණු වුණා, විදේශ ආයෝජන ආවා. පාරවල්, වරායවල්, ගුවන් තොටුපළවල් වගේ යටිතල පහසුකම් වේගයෙන් දියුණු වුණා. ඒකෙන් රටේ ආර්ථිකයට ලොකු ශක්තියක් ලැබුණා.
උතුරු නැගෙනහිර සංවර්ධනය:
යුද්ධයෙන් දරුණු ලෙස විනාශ වෙලා තිබුණු උතුරු සහ නැගෙනහිර පළාත් නැවත ගොඩනැගුවා. අවතැන් වෙලා හිටපු මිනිස්සු ලක්ෂ ගණනක් ආයෙත් තමන්ගේ ගම් බිම්වලට ගියා. එයාලට ගෙවල් හැදුවා, ජීවත් වෙන්න ක්‍රම හදලා දුන්නා. පාසල්, රෝහල් හැදුවා. ඒ පළාත්වල මිනිස්සුන්ගේ ජීවිත යථා තත්ත්වයට පත් කරන්න ලොකු උත්සාහයක් ගත්තා.
ජාතික සමගියට අවස්ථාවක්:
මේ යුද්ධයෙන් අපි දෙකට කැඩිලා තිබුණේ. යුද්ධය ඉවර වුණාට පස්සේ ජාතියක් විදිහට එකතු වෙන්න, සමගියෙන් ජීවත් වෙන්න අපිට හොඳ අවස්ථාවක් ලැබුණා. හැමෝම එකට ඉඳගෙන රට ගොඩනගන්න පාරක් විවෘත වුණා.
ජාත්‍යන්තර ප්‍රතිරූපය:
යුද්ධය තිබ්බ කාලේ අපිට ජාත්‍යන්තර මට්ටමෙන් චෝදනා ආවා. යුද්ධය ඉවර වුණාට පස්සේ අපේ රටේ ස්ථාවරත්වය ගැන ලෝකයට විශ්වාසයක් ඇති වුණා. ජාත්‍යන්තර සබඳතා යම් ප්‍රමාණයකට හොඳ අතට හැරුණා.
අධ්‍යාපනය සහ සෞඛ්‍යය:
යුද්ධය නිසා කඩාකප්පල් වෙලා තිබුණු අධ්‍යාපන සහ සෞඛ්‍ය සේවා නැවත පටන් ගත්තා. පාසල් විවෘත කළා, රෝහල්වලට පහසුකම් වැඩි කළා. ඒක සාමාන්‍ය ජන ජීවිතය යථා තත්ත්වයට පත් කරන්න අත්‍යවශ්‍ය වුණා.
හැබැයි ඉතින්, යුද්ධය ඉවර වුණා කියන්නේ හැම ප්‍රශ්නයක්ම ඉවරයි කියන එක නෙවෙයි. සංහිඳියාව, වගවීම වගේ දේවල් ගැන තවමත් කතාබහ කරනවා. යුද්ධයෙන් පීඩා විඳපු මිනිස්සුන්ගේ මානසික සුවය, අතුරුදහන් වුණ අය ගැන ප්‍රශ්නය, ජනවාර්ගික විශ්වාසය ගොඩනගන එක වගේ අභියෝග ගොඩක් තවමත් අපිට තියෙනවා. මේවාට උත්තර හොයන්න දිගු කාලීන ක්‍රියාවලියක් අවශ්‍යයි.
කොහොම වුණත්, අවුරුදු 16කට පස්සේ ශ්‍රී ලංකාව දැන් ගොඩක් සාමකාමී, ස්ථාවර රටක්. අදට වසර 16ක් සපිරෙන මේ ඓතිහාසික දිනයේදී, යුද්ධය අවසන් කිරීම වෙනුවෙන් තම ජීවිතය පූජා කළ, ආබාධිත තත්ත්වයට පත් වූ, සහ අතිමහත් කැපකිරීම් කළ අපේ වීරෝදාර රණවිරුවන්ට අපි සිරස නමා ආචාර කරමු. ඔවුන්ගේ නිර්භීතකම සහ කැපවීම නිසා තමයි අද අපිට සාමකාමී රටක නිදහසේ ජීවත් වෙන්න ලැබිලා තියෙන්නේ. ඒ වගේම, මේ යුද්ධයෙන් අහිමි වුණු සියලුම ජීවිත අපි කෘතවේදීව සිහිපත් කරමු. ඔවුන්ගේ මතකය අපේ හදවත්වල සදාකල් රැඳී පවතිනු ඇත.